Herborescence

Tostaet e oa an etnoekologour Laurent Le Gall ouzh an etnolouzawouriezh p’en doa en em gavet gant un etnofarmakologour en Amerika latin. Divizout a reas distreiñ d’ar vro da gas e studioù da benn. Abaoe e lak da vont en-dro e Breizh a-bezh ur « mekanik da bunañ an amzer » a-raok na vefe aet ar vuhez war ar maez da get da vat. Ar c’hemmoù-se a grogas adalek ar brezel 14 ha meur a abeg zo dezho. D’ar c’houlz-se eo e krogas an dud d’ober gant an traktor hag ar rotovator, penn kentañ ar paotr-saout dredan eo ivez. Aroueziek eo ar ger a reer gantañ e brezhoneg pobl : paotr-saout. « Ar skloturioù o deus merket fin ar mare ma prene skiant ar vugale a vaesae ar saout er parkeier », eme an etnolouzawour.

Dre studiañ stervaoù geriaoueg an douaroù, an tachennoù, al lanneier, ar c’hoadoù, ar fraostegi… e c’hell un etnolouzawour dielfennañ mont en-dro ar boudoù-bev en ur gevredigezh bennak ha, da c’houde, kompren aozadur ar gevredigezh hec’h-unan, evel gant skoazennoù greunvaen Bro Fañch lec’h m’emañ o chom : « E brezhoneg ar vro e talv fagn kement ha kramenn, fagnous kement ha feneant ha fagnach kement ha fraosteg. » Ar memes framm steroniel a c’hell plediñ gant un dachenn n’eo ket bet gounezet hag unan bennak na brodu netra : « Kement-se a ziskouez splann an enebiezh etre al leziregezh hag al labour. Da lavarout eo e c’hell ur feneant lakaat ar c’hempouez sokial en arvar. Pa vez urzhiet an natur e vez urzhiet ar gevredigezh ivez ! », eme an etnolouzawour da glozañ.

Gant mousfent ec’h anzav Laurent Gall ez a da gerc’hat an danvez-se « e-touez al linad ». Evit kas al labour-se da benn e rank ar re a oar kaout fiziañs en dastumerien rak alies-mat ne ouzont ket na pegen talvoudus eo o gouiziegezh. « Eus ur familh peizanted eus an eil rummad on, hag emaon o chom er gumun lec’h on bet ganet. Ma zad-kozh a oa koulz lavarout an hini nemetañ a ouie eus an traoù-se ».
Aesoc’h eo neuze evitañ skoulmañ darempredoù gant an dek den bennak en deus goulennataet. « N’hellfen ket kas ma enklaskoù war-raok ma ne gomzfen ket brezhoneg ar vro gant an dud-se. Dre gomz o yezh kentañ outo e c’heller lakaat ar gaoz war ar plant ha dre se, kompren penaos eo maget o spered hag o freder gant ar brezhoneg ».

Ar pal n’eo ket resteurel gouiziegezhioù a-bezh, n’eus ket ezhomm ken abalamour m’eo disheñvel-krenn an endro sokial, eme Laurent Le Gall : « O dastum a glaskomp ober da gentañ penn, evit meizañ al liested az a d’ober anezho ha kas ul labour dielfennañ etnologel evit digeriñ ar speredoù war liested ar gouiziegezhioù poblel naturelour-se ». Fellout a ra d’an etnolouzawour daskoriñ ar gouieziegezhioù-se d’an dud o deus o broduet hag o zreuzkas d’ar rummadoù a zeuio war-lerc’h. Un doare da ziskouez d’an dud implijoù disoñjet ar plant : « Adenvel ar plantennoù zo un doare da zeskiñ doujañ outo. Cheñch o darempred gant an natur a ra d’an dud cheñch savboent ».
Herborescence zo ur gevredigezh a ra he hent e kreizig-kreiz an darempredoù tost a zo etre an natur hag ar sevenadur, en ur groaziañ naturelouriezh, sokiologiezh hag arz. Obererezhioù sevenadurel liammet ouzh an endro a vez kinniget gant ar gevredigezh, ma kemer perzh enno Élise Trochéris, sirkasianez, un arzourez-sirk arbennik war an dañs en aer. War an dachenn e vez kinniget tro-ha-tro ar plant, o endro ha prantadoù dañs ha sonerezh : « Ur valeadenn da ganañ meuleudi d’an natur », eme Laurent Le Gall.

Christine Barbedet – miz Ebrel 2016